در این‌باره با دکتر بیژن بیدآباد، اقتصاددان گفت‌وگو کرده‌ایم.
- افزایش نرخ برابری ارزهای معتبر در برابر ریال ناشی از چیست؟
افزایش نرخ برابری ارزهای خارجی در برابر ریال از چند منظر قابل بررسی است؛ در درجه اول اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها نخستین عامل مهم در ایجاد روند افزایش نرخ برابری ارز محسوب می‌شود، چرا که باعث تحریک تقاضا برای ارز در کنار کاهش عرضه شد و از سوی دیگر افزایش حجم نقدینگی ناشی از اجرای این قانون افزایش نرخ ارز را تشدید کرد. عامل دوم را باید سیاست‌های پولی بانک مرکزی و عدم‌وجود ابزارهای لازم نظیر اوراق قرضه - که توسط قانون عملیات بانکداری بدون ربا منسوخ شد- جست‌وجو کرد که توانایی بانک مرکزی را در کنترل حجم ریال از بین برد. اما افزایش شدید نرخ ارز در 2 هفته گذشته بیش از هر عامل دیگری ریشه در مسائل بین‌المللی در ارتباط با فشارهای خارجی به ایران دارد که باعث شده برخی افراد برای حفظ دارایی‌های خود و جلوگیری از خطرات احتمالی آینده، تقاضای ارز در بازار را افزایش دهند.
- مسئولان بانک مرکزی می‌گویند بازار ارز با تقاضای غیرواقعی و کاذب مواجه است. شما این استدلال را می‌پذیرید؟
به‌نظرم بیان این سخن از سوی مسئولان بانک مرکزی مبنی بر اینکه بازار ارز با تقاضای غیرواقعی و کاذب مواجه است، از لحاظ اقتصادی حرف بی‌ربطی است، چرا که وجود تقاضا برای هر کالایی به معنای انتظار خرید و فروش و معامله در بازار است و وقتی شرایطی پیش می‌آید که افراد اقدام به خرید ارز می‌کنند، در عمل تقاضا شکل می‌گیرد و دیگر این تقاضا کاذب نیست.
- اینکه مسئولان ارشد بانک مرکزی می‌گویند سیاست رسمی، تعدیل نرخ ارز با رویکرد صادرات‌گراست، را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سیاست‌های مقطعی بانک مرکزی در 3 دهه گذشته همواره به جای اینکه اقتصاد ایران را به سمت تعادل باثبات بکشاند، به سمت بی‌ثباتی سوق داده است؛ لذا بانک مرکزی باید سیاست‌های صحیح، باثبات و دورنگر را در پیش بگیرد و با استفاده از ابزارهای جدید پولی مثل اوراق قرضه راستین که در بانکداری راستین مطرح است، حجم نقدینگی موجود را کنترل کند.
- اوراق قرضه راستین؟ بیشتر توضیح می‌دهید؟
منظور از اوراق قرضه راستین، اوراقی است که در بانکداری راستین - که در حال حاضر در بانک ملی ایران در دست بررسی است - به‌صورت بدون ربا، عملا منابع را به‌صورت موقت بین قرض‌دهنده و قرض گیرنده معاوضه می‌کند؛ چه اینکه قانون عملیات بانکداری بدون ربا به‌دلیل اینکه استفاده از اوراق قرضه را ربوی شناخت، عملا باعث شد تا بانک مرکزی ابزاری برای کنترل حجم نقدینگی نداشته باشد، لذا باید ابزار جدید همانند اوراق قرضه راستین مورد استفاده قرار گیرد.
- فکر می‌کنید برای بازگشت به سیاست تک نرخی ارز، بازنگری در سیاست‌های پولی سال‌جاری تا چه میزان راهگشاست؟
بازنگری در سیاست‌های پولی به معنای بازگشت به شرایط قبل نیست بلکه باید به‌صورت اصولی ساختار سیاستگذاری در بانک مرکزی اصلاح شود، در غیر این صورت ممکن است سیاست‌های مقطعی به‌صورت موقت التهاب بازار ارز را بخواباند ولی در بلندمدت رسیدن به هدف ناممکن خواهد بود.
